تاریخچه و نقشه جامع شهر ملایر در ویکی خبرنگاران - صبح مهریز

به گزارش خبرنگار حوزه سفر و گردشگری گروه اجتماعی خبرگزاری خبرنگاران, مَلایر شهری تاریخی در غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان ملایر و در 386 کیلومتری غرب پایتخت و در 70 کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان واقع شده است.این شهر از نظر جمعیت دومین شهر عظیم استان همدان، به شمار می آید.ملایر از ترکیب دو واژه مال و آگر تشکیل شده که به معنی سرزمین آتش است. همچنین به سرزمین آریایی ها نیز تعبیر شده است. ملایر از مرکز استان با نام : یاسوج عظیمتر است. همچنین آنالیز تپه نوشیجان٬آتشکده و قلعه ای باستانی در 15 کیلومتری غرب ملایر با کاوش های باستان شناسان در این تپه باستانی سه طبقه شناسایی شد که طبقه اول را به مادها، طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت می دهند.مردم ملایر به زبان فارسی و گویش ملایری تکلم می نمایند. شهرداری ملایر در سال 1317 تأسیس و این شهرداری هم اکنون دو منطقه دارد. فرمانداری ویژه شهرستان ملایر در این شهر قرار گرفته است.

ملایر دارای سرانه فضای سبز بالایی است به طوری که شامل 40 پارک شهری، 4 پارک جنگی و یک پارک قدیمی به نام پارک سیفیه است. سرانه فضای سبز در ملایر بیش از 3/14متر مربع است. از جمله آثار دیدنی در ملایر می توان به پارک سیفیه، یخچال میرفتاح، شهر زیرزمینی سامن دوره اشکانیان، پروژه مینی ورد ملایر، بام ملایر و دریاچه کوثر اشاره کرد.

ملایر دارای طبیعت معتدل کوهستانی با زمستان های سرد و پر برف و تابستان های معتدل است. وجود روستاها و زمین های وسیع کشاورزی و باغ های حاصل خیز انگور و فاصله کمتر از 150 کیلومتر با سه مرکز استان و قرارگیری بر سر راه های مواصلاتی اصلی، همچنین گستردگی صنعت مبل و منبت در توسعه ملایر مؤثر بوده است.

هم اکنون این شهر دارای 10 مرکز آموزش عالی است. صنایع و کارخانه های فعال در ملایر در زمینه صنایع چوب و مبلمان می باشد. از ره آوردهای ملایر می توان به فرش، خشکبار و عسل اشاره کرد.

ملایر عظیمترین تولیدنماینده مبل در ایران و عظیمترین صادرنماینده مبل و منسوجات چوبی به عراق و سایر کشورها می باشد.

ملایر داری یک ثبت ملی و یک ثبت دنیای است. این شهر به عنوان شهر ملی مبل و منبت در لیست شهرهای صنایع دستی کشور ثبت شده است.همچنین انگور ملایر به عنوان پنجاه و سومین میراث مهم کشاورزی دنیا در سازمان فائو و ملایر به عنوان شهر دنیای انگور به ثبت رسیده است.

ساختمان رادیو شهر ملایر در سال 1395 تحویل صداوسیما شد و از 22 بهمن 1396 برنامه های اصلی خود را به روی انتن فرستاد.عمده برنامه های این شبکه رادیویی، به گویش محلی می باشد.

شروع دورهٔ تاریخی

پژوهش های باستان شناسی در تپه پری ملایر نشانگر دیرینگی دشت ملایر در شروع دورهٔ تاریخی است. بر پایهٔ یافته های باستان شناسان در تپه پری ملایر، منطقهٔ ملایر در دورهٔ ایلام قدیم دارای حکومت مستقل محلی بوده که با همسایگان خود روابط مالی، سیاسی و فرهنگی بسیاری داشته است. با توجه به نزدیکی مقر حکومت سلسلهٔ دوم ایلام قدیم به منطقهٔ پری ملایر در این عصر روابط نزدیک این منطقه با پادشاهی سیماشکی محتمل به نظر می رسد. سیماشکی یکی از سلسله های تمدن ایلام و پایگاه سیاسی این سلسله به احتمال فراوان خرم آباد امروزی بوده است.

دوره آریایی ها

شاید بتوان گفت کهن ترین سندی مرتبط با این دوره مه در آن به صراحت نام ملایر برده شده است را سکه های روزگار ساسانی دانست که نام Malayir بر روی آن دیده می گردد.

آتش کده نوشیجان

ملایر پیش از ساسانیان جزو حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی پایتخت آن موقع بوده است. از حوادث مهمی که در عهد ساسانیان در ملایر اتفاق می افتد مخفی شدن یزدگرد سوم شاه وقت ایران است که پایتختش در شهرستان نهاوند بوده در قلعه ای که در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر و بر کوهی که هنوز به کوه یزدگرد مشهور است پنهان می گردد.

در ده کیلومتری جاده ملایر به سمت بروجرد کوهی است بنام یزدگرد که آثار قلعه ای مخروبه بر آن هنوز باقی است. در تاریخ آمده است که یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی هنگامی که از اعراب در مداین بازنده شد برای تجدید قوا و جمع آوری لشکر به حوالی ملایر گریخت و این مکان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بوده است. انوج نیز یکی از روستاهای بسیار قدیمی آن می باشد که دارای قلعه ای بسیار قدیمی بنام قلعه انوج است که در حال نابودی است. به نظر می رسد این قلعه مربوط به دوره اشکانی باشد.

برابر مدارک موجود مردم ملایر در زمان حملهٔ عربان، دلیرانه از خود مقاومت کردند. ابن شادی (520 ه .ق) در مجمل التواریخ و القصص، ضمن توضیح جنگ نهاوند می نویسد: جماعتی از شهدای تازیان و از صحابه، بهری از ایشان با جراحت در حدود خوابق و ملایر هرجا افتاده اند و برخی را در این جای های مشهد ظاهر است.

پس از اسلام

دوره زندیه

شهر ملایر در زمان افشار از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است. در کتاب خواجه تاجدار آمده است که پس از فوت نادر شاه، کریم خان زند ابتدا توانست بر ملایر مسلط گردد و در مرحله بعد نهاوند و تویسرکان را فتح کرد. کریم خان زند بعد از غلبه بر مهر علی خان تکلو حاکم همدان پیروز شد همدان را به تصرف خود درآورد. او سپس به سراغ اصفهان و گلپایگان رفت و آین دو شهر را تسخیر کرد و به طور موقتی ملایر را پایتخت و مقر فرماندهی خود نمود و سپس پایتخت را به فارس برد.

علل شکل گیری شهر

ملایر؛ دومین شهر پرجمعیت استان همدان.

آنچه در شهر ملایر قابل مشاهده است، در شمال و شمال غرب، بقایای قلعه زندیه و قلعه چوبین بوده است که هر یک از این دو محله به سمت مرکز شهر کنونی توسعه یافته اند و به بخش مرکزی تازه ساز شهر وصل می شدند. قاجاریان از اتصال این دو مرکز جمعیتی و ایجاد یک شهر در این نقطه اهدافی داشتند که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

شواهد نشان می دهد که حاکمان قاجار برای کنترل و تسلط بر منطقه ای که در میانهٔ شهرهای همدان، نهاوند، تویسرکان و اراک فاقد یک مرکز شهری بوده است با توسعه شهر کنونی ملایر علاوه برتسلط سیاسی و اجتماعی، از تولیدات دامی، کشاورزی و صنایع دستی منطقه به ویژه فرش هم استفاده کرده اند.

موقعیت مناسب طبیعی و جغرافیایی موجب تداوم زیستگاهی و توسعه آن در دو سدهٔ اخیر شهر بوده است.

یکی دیگر از دلایل پیدایش و شکل گیری شهر کنونی ملایر، قرارگیری ملایر بر سر راه های تجاری و کاروانی و عتبات عالیات بوده است.

زیرساخت های اولیه

هستهٔ اولیهٔ شهر ملایر، قلعهٔ بهرام چوبین است. این دژ یکی از پایگاه های مهم نظامی بهرام چوبین سردار نامی خسرو پرویز ساسانی بوده است. بهرام چوبین مدت کوتاهی هم شاهنشاه ایران شد. قلعهٔ بهرام چوبین در خیابان وفایی ملایر واقع شده است و به عنوان هسته اولیهٔ شهر ملایر شناخته می گردد. هرچند امروزه با توسعهٔ شهر ملایر، قلعه بهرام چوبین در زیر خیابان و خانه های منطقه مدفون شده است، اما در سال 1356 حفاری هایی از سوی دیوید استروناخ در این نقطه صورت گرفته است. پس از آنکه ایل زند دوباره به ملایر وارد شدند، در کنار قلعه چوبین، قلعه ای ساختند که بعدها به قلعه زندیه معروف شد.

انتهای پیغام/