بنایی صفوی با رازی عجیب که در مرکز شهر اصفهان قرار گرفته است - صبح مهریز

حمام شیخ بهایی یکی از حمام های تاریخی و منحصربفرد ایران است. این بنا از یادگارهای عصر صفوی بشمار می رود و به عنوان یکی از جاهای دیدنی اصفهان شناخته می شود. همچنین بعلت راز گرم شدن، به حمام اسرارآمیز معروفیت داشته است.

حمام های ایرانی از آثار تاریخی با معماری قابل توجه در تمام دوره ها بوده اند. معماری حمام ها در دوره های مختلف متفاوت بوده و هریک شاخصه های معماری همان عصر را در خود نهفته دارد. با پیشرفت جامعه به سمت مدرنیته، حمام ها حالت شخصی پیدا کردند و دیگر حمامی در سطح روستا یا شهر ساخته نشد. امروزه حمام ها کارکرد اصلی خود را از دست داده اند و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی مثل موزه، زورخانه و... پیدا کرده اند.

حمام های بازمانده از دوره های پیش به عنوان آثار تاریخی و ملی و جاذبه هایی برای گردشگری شناخته می شوند تا از طریق آنها بتوان تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران را بازشناسی کرد. حمام شیخ بهایی نیز بعلت داشتن شاخصه های خاص خود و تفاوت در آتشدان و مخزن از آثار معماری جالب توجه اصفهان محسوب می شود.

حمام کجاست؟

حمام شیخ بهایی در خیابان عبدالرزاق اصفهان، کوچه شیخ بهایی واقع شده است. این منطقه در مرکز شهر واقع شده و برای دسترسی به این محدوده می توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید.

تاریخچه

حمام شیخ بهایی مانند بسیاری دیگر از آثار ارزشمند اصفهان در دوره صفویه، با دستور شاه عباس اول و در دوره حاکمیت وی ساخته شد. معمار این حمام شگفت انگیز شیخ بهایی است. وی از دانشمندان بزرگ عصر صفویه بشمار می رود و در علوم فلسفه، منطق و ریاضیات تبحر داشت و تالیفاتی در حدود 88 کتاب و رساله از وی برجای مانده است. بسیاری از آثار تاریخی عصر صفوی علاوه بر این حمام از آثار شیخ هستند. همچنین طراحی شالوده شهر نجف آباد را این معمار دانشمند عصر صفوی صورت داده است.

سیستم گرمایشی حمام شیخ بهایی با تمامی حمام های بازمانده در تاریخ ایران فرق دارد. این شاخصه منحصر بفرد حمام سبب شده تا داستان ها و افسانه های مختلفی در مورد آن شکل بگیرد. این حمام تنها با یک شعله کار میکرد و تمام آب مورد نیاز، فقط با استفاده از آن تک شعله گرم میشد. این شعله امروزه خاموش شده و برخی علت آن را تخریب قسمتی از حمام از طریق برخی از محققان می دانند.

راز حمام

تا به امروز تحقیقات بسیاری برای کشف معمای گرم شدن حمام شیخ بهایی اجرا شده است. در طی این تحقیقات، سیستم سفالی لوله کشی زیر بنا کشف شد که حدفاصل آبریزگاه مسجد جامع و حمام واقع شده بود. این کشف منجر به تشخیص جدیدی شد. محققان به این نتیجه رسیدند که با روش مکش طبیعی، گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگردی به مشعل خزینه حمام هدایت میشد و به عنوان منبع گرما در مشعل می سوخت. البته نظریه دیگری نیز ارائه شد مبنی بر اینکه این گازها را مستقیما از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع آوری می کردند و مورد استفاده قرار می دادند. تولید گاز از طریق فاضلاب که با نام بیوگاز معروفیت دارد، امروزه در کشورهای پیشرفته در تهیه سوخت استفاده می شود.

همچنین با توجه به موقعیت حمام شیخ بهایی در کنار عصارخانه جماله اصفهان، برخی به این نتیجه رسیدند که احتمالا سوخت حمام از طریق روغن عصارخانه تامین میشد. اما نظریات ارائه شده در مورد تامین سوخت حمام قانع کننده نبودند. در دهه های اخیر تحقیقاتی روی این حمام صورت گرفت. در راستای این تحقیقات، یک مخترع از اهالی مشهد، تلاش بر شبیه سازی حمام کرد تا از این طریق بتواند راز آن را مشخص کند. پس از تحقیقات، این مخترع اعلام کرد منبع آب این گرمابه از طلا است و با توجه به اینکه طلا، رساناترین فلز انتقال گرما محسوب می شود، با حرارت کم انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم میشد. این مخترع با شبیه سازی حمام، توانست دو نشان طلا از سوئیس و مسکو در سالهای 2006 و 2007 دریافت کند. بعلت ارزشمندی طلا، این تئوری بطور قطعی تایید نشد تا از سرقت احتمالی منبع جلوگیری شود.