جای خالی فرهنگ در محله های عمودی - صبح مهریز

به گزارش خبرنگاران، سال هاست که با افزایش جمعیت و به دنبال آن کاهش قدرت خرید مردم، خانه های کوچک و بزرگ با حیاط های پردرخت، رفته رفته جای خود را به آپارتمان ها و آسمانخراش ها داده است و اکنون در بسیاری از محله های اصفهان نیز پنجره را که باز کنی، دیگر خبری از طبیعت زنده نیست و تا چشم کار می نماید تنها منظره آپارتمان های کناری پیداست. زندگی در دنیای مدرن، سبک جدیدی از زندگی را به افراد تحمیل نموده که یکی از پرچالش ترین آنها، آپارتمان نشینی است که فرهنگ آن از دنیای مدرن وارد جامعه ما شده که متاسفانه هنوز الگوهای رفتاری بهره مندی از آن نهادینه نشده است.

گرانی زمین و خشونت های انتخاب اجباری

احسان آقابابایی، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان در گفت وگو با خبرنگار خبرنگاران، اصطلاح فرهنگ آپارتمان نشینی را برای این واژه کلان و کلی دانست و اظهار کرد: واژه درست برای این موضوع، خرده فرهنگ آپارتمان نشینی است همانگونه که برای حاشیه نشینی یا رفتار جوانان نیز اصطلاح خرده فرهنگ کاربرد درست تری دارد.

وی بهترین زمان برای آموزش خرده فرهنگ آپارتمان نشینی را از دوران کودکی افراد دانست و گفت: هر شهروند باید از سال های اولیه عمر و همزمان با زبان آموزی، یاد بگیرد که در قبال افرادی که در یک مجتمع با او زندگی می نمایند، چه حقوقی دارد و چگونه باید رفتار کند به عبارت دیگر این خرده فرهنگ باید از دوران کودکی درونی گردد.

آقا بابایی با بیان اینکه پدیده آپارتمان نشینی چند سال قبل از انقلاب برای بخش های محدودی از جامعه شروع شد، اضافه کرد: بعد از انقلاب و از اواخر دهه 70 و به ویژه طی دو دهه اخیر این پدیده رشد سریعی گرفت و بسیاری از خانواده ها به دلیل کمبود فضا و گرانی زمین، ناچار شدند به جای زندگی در خانه های افقی، در خانه های عمودی زندگی نمایند.

این جامعه شناس نخستین دلیل مسائل آپارتمان نشینان را ناآشنایی افراد با قواعد و قوانین این سبک از زندگی مطرح کرد و گفت: بیشتر افرادی که تشکیل خانواده می دهند و زندگی آپارتمانی را انتخاب می نمایند، کودکی و دوران رشد خود را در خانه های ویلایی گذرانده اند و وقتی در سنین بالاتر وارد محله های عمودی می شوند، از چارچوب های رفتاری آن بی خبرند.

در آرزوی خانه های ویلایی

وی با اشاره به اینکه خرده فرهنگ آپارتمان نشینی حتی به نسل بعد نیز درست آموزش داده نمی گردد، اضافه کرد: نسل بعد نیز شاهد چالش ها و معضلات خانواده خود با همسایگان هستند و فرصت آشنایی با اصول و قوانین خرده فرهنگ آپارتمان نشینی را ندارند، به همین دلیل ممکن است نسل بعد و حتی نسل های بعد از ما نیز با معضلات زندگی آپارتمان نشینی دست به گریبان شوند.

آقابابایی درباره ویژگی های زندگی آپارتمان نشینی در فرهنگ اصفهان، شرح داد: فرهنگ اصفهان به صورت سنتی، زندگی در خانه های حیاط دار را ترجیح می دهند، چراکه این خانه ها برای بچه ها و بزرگترها آزادی بیشتری فراهم می نماید، اما مساله تورم و گرانی مسکن باعث می گردد نتوانند به این آرزو دست یابند و همیشه این احساس را دارند که با زندگی در آپارتمان، در یک قوطی کبریت گرفتار شده اند.

وی، تحمیلی و اجباری بودن زندگی آپارتمان نشینی را یکی از دلایل اصلی ایجاد خشونت برای ساکنان محله های عمودی دانست و تاکید نمود: این سرخوردگی خود را در خشونت های رفتاری یا کلامی در روابط با همسایگان نشان می دهد و علاوه بر آن، خرده فرهنگ آپارتمان نشینی که زاییده زندگی در یک دنیای مدرن است با زندگی سنتی اصفهانی ها که عادت به رفت وآمدهای خانوادگی بسیار و رفتارهایی مانند بلند صحبت کردن و ... دارند، همخوانی ندارد و اگر از این افراد نظرسنجی گردد، به طور حتم 90 درصد آپارتمان نشینان می گویند که اگر هزینه خرید خانه ویلایی و حیاط دار را داشتند، در آپارتمان زندگی نمی کردند.

مسئله ای که یک شبه حل نخواهد شد

عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان در پاسخ به اینکه آیا برای کشمکش همیشگی شهروندان آپارتمان نشین بر سر پرداخت حق شارژ یا انتخاب جای پارک و ... می توان نقطه پایانی ترسیم کرد؟ گفت: هیچ مسئله ای بدون راه چاره نیست، اما حل تعارض در بین افرادی که با خرده فرهنگ آپارتمان نشینی درگیر هستند کاری بلندمدت و زمان بر است و یک شبه به نتیجه نخواهد رسید، برای این منظور باید به بچه ها در مهدهای کودک و مدارس آموخت که چگونه باید قوانین و مقررات زندگی آپارتمان نشینی و مدرن را رعایت نمایند تا خود و دیگر شهروندان که در محله های عمودی زندگی می نمایند، کمتر دچار چالش شوند.

رییس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان نیز با اشاره به رشد شتابان شهرنشینی به خبرنگار خبرنگاران، گفت: زمانی بود شهرها در گستره افقی رشد می کردند و هر کس، کنار دیگری خانه ای می ساخت، اما از زمانی با غلبه ظرفیت ها و محدودیت های اقلیمی بر مکان، شهرها دیگر نمی توانستند از عهده پذیرش جمعیت جدید تازه بر آیند و به همین دلیل مردم مجبور شدند خانه هایشان را روی هم بسازند و ارتفاع شکل گرفت.

برنامه های آموزشی برای محله های عمودی

احمد رضایی شکل گیری محله های عمودی در شهر را احتیاجمند برنامه های جدید برای ارائه خدمات شهری به آنها دانست و اضافه کرد: تا پیش از این 50 تا 100 خانه دور هم جمع می شدند و یک محله را تشکیل می دادند، اما اکنون مجتمع های آپارتمانی به صورت عمودی ساخته شده و بیش از 200 تا 300 خانوار را در خود جا داده اند که اینها نشان دهنده ظرفیت بیشتر محله های جدید و آپارتمانی نسبت به بافت قدیم است.

وی فرهنگ آپارتمان نشینی را سلسله قوانین و مقررات زندگی در آپارتمان ها و مجتمع های مسکونی تعریف کرد و گفت: وقتی مردم از سبک زندگی قدیم وارد آپارتمان می شوند باید این قوانین و مقررات جدید را رعایت نمایند تا بتوانند در کنار شهروندان دیگر با آرامش زندگی نمایند.

وی با اشاره به طراحی برنامه های فرهنگی برای محله های عمودی در اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری، ادامه داد: برنامه هایی که برای چنین محله هایی تدوین شده از دو دیدگاه کلی به موضوع نگریسته است. نخست کلونی ها و تجمع جمعیت شهروندانی که احتیاج به برنامه های ویژه فرهنگی و شهروندی دارند و دومین محور درباره قوانین و مقرراتی است که آپارتمان نشینان باید از آنها مطلع باشند تا هم رعایت نمایند و هم از پایمال شدن حقوقشان توسط افراد دیگر جلوگیری نمایند.

جای خالی مرجعی برای رسیدگی به مسائل

این کارشناس فرهنگی از اجرای دو دسته برنامه فرهنگ شهروندی در محله های عمودی اطلاع داد و گفت: یک دسته، برنامه هایی که همه شهروندان باید از آنها باخبر باشند مانند موضوعاتی که به آتش نشانی، فضای سبز، هدایت و رانندگی، ایمنی، و اورژانس مربوط می گردد و دسته دوم احتیاجها، درباره حقوق شهروندانی است که در آپارتمان زندگی می نمایند که در این بخش کارگاه ها و جلسات ویژه ای برای آپارتمان نشینان برگزار می کنیم تا از حقوق خود و همسایگانشان باخبر شوند.

رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان ادامه داد: از اول تابستان سال جاری تاکنون بیش از 64 برنامه با موضوع فرهنگ آپارتمان نشینی در محله های عمودی شهر اجرا شده و خوشبختانه شهروندان نیز از این برنامه ها بسیار استقبال نموده اند.

وی با اشاره به اینکه هنوز جای خالی فرهنگ آپارتمان نشینی در محله های عمودی اصفهان احساس می گردد، گفت: درباره اینکه چه کسی باید عهده دار رسیدگی به مسائل آپارتمان نشینان باشد، هنوز جای اختلاف است و احتیاج به مرکز مشاوره ای برای ساکنان آپارتمان های کوچک و بزرگ شهر که ساکنان آنها با یکدیگر دچار اختلاف هستند، به شدت احساس می گردد، البته در حال حاضر این افراد امکان مراجعه به شوراهای حل اختلاف و پیگیری شکایت خود را دارند، اما بسیاری از آپارتمان نشینان نمی دانند که در صورت نادیده دریافت حقوق همسایه ها، امکان شکایت و پیگیری برای آنها وجود دارد.

گزارش: ناهید شفیعی خبرنگار خبرنگاران (منطقه اصفهان)